Zoals Bassie altijd tegen Adriaan zei: "Ik snap het wel, maar ik begrijp het niet". Waarom zijn mensen diep gekwetst als je niet hen, maar hun onzichtbare vriendje beledigt? Dat vriendje kan heel goed voor zichzelf opkomen, als die zou bestaan. Ook heb ik me al heel lang afgevraagd waarom er meerdere soorten woorden bestaan om seksueel getinte handelingen en voorwerpen te beschrijven. Waarom is neuken een vies woord en haalt "copuleren" blijkbaar al de lol uit het veel mooier klinkende "de liefde bedrijven" weg?

Ik vermoed dat mijn fascinatie is ontstaan rond de tijd dat Honneponnetje uit kwam. In deze film riep Nada van Nie "Neuken!?" in een tram vol oude dametjes. Zo'n leuk, jong, onschuldig meisje, en dan zo'n grof woord in de mond nemen, daar moest wel ophef over ontstaan. En dus werden reporters het land ingestuurd om toevallige voorbijgangers te vragen of ze "neuken" een vies woord vonden en waarom. Vrijwel iedereen vond het natuurlijk maar een ranzig woord, maar waarom het zoveel smeriger was dan vrijen of de liefde bedrijven, daar, tja, daar hadden ze niet over nagedacht. Het domste antwoord is me altijd bijgebleven. Een vrouw van zo rond de veertig antwoordde dat "neuken" gewoon een lelijk woord was. Het klonk zo vies. "Dus u vindt keuken ook een vies woord?", vroeg de reporter bijdehand. Waarop de vrouw, die hopelijk inzag dat ze keihard door de mand was gevallen maar nu niet meer terug kon, "ja, keuken is ook een vies woord" antwoordde.

Nu ben ik inmiddels een beetje afgedwaald, maar deze blog was eigenlijk bedoeld om het interessante stuk "Why we curse. What the F***?" dat Steven Pinker in The New Republic" heeft geschreven, aan de man (en aan de vrouw, voor alle tuinbroekendragers) te brengen. Steven Pinker is psychologieprofessor in Harvard en heeft nog veel meer interessants gepubliceerd, o.a. in de LA Times, NY Times, The Times, Time, Slate en zelfs Nature. Ook is er pas een nieuw boek van hem uit waar ik wel benieuwd naar ben, na het lezen van dit artikel.

Misschien komt het omdat ik vroeger zo veel Suske en Wiske gelezen heb, maar ik ben dol op alliteraties. Struikel je dan over een artikel waarin Geert Wilders' partij middels kamervragen voorstelt om undercoveragenten als lokaas in te zetten bij het vangen van Marokkaanse potenrammers, dan zie je mij na vergeefs peinzen over een mooie alliteratie op lok al gauw op synoniemen.net homo invoeren.

Utrechtenaar begint dan wel niet met een l, maar trok wel gelijk mijn aandacht; ik dacht altijd dat Amsterdam de homohoofdstad van Nederland was. Wat blijkt? Voordat meneer Goedhart in de dertiger jaren hoofdredacteur van het Utrechts Nieuwsblad was, heetten de Utrechters nog gewoon Utrechtenaar. Meneer de redacteur stoorde zich echter zo aan de connotatie met de Utrechtse homoseksuelenaffaire van 1730, dat hij besloot zijn eigen volkje voortaan de Utrechters te noemen.

Ik kan me vaag herinneren dat Utrechters niet graag Utrechtenaar genoemd willen worden, al was me de precieze reden daarvoor ontschoten. Maar dat Utrecht onze achttiende-eeuwse Sodom en Gomorra was, was mij geheel onbekend. Het ingestorte middenschip van de Utrechtse Domkerk werd een homo-ontmoetingsplek en na klachten van de koster bleek dat er elders in de republiek ook geflikkerflooid werd. Dit zette een kettingreactie in werking die tientallen homoverdachten het leven heeft gekost. Maar goed dat de katholieken de oorlog verloren hebben.

Soms is ergens gewoon geen woord voor. Hoe noem je bijvoorbeeld een kameel die alleen melk geeft als je zijn neusgaten kriebelt? Of het inzetten van je vrouw bij een weddenschap, sterven door overwerk, het leeghalen van een huis, voorwerp voor voorwerp, net zo lang tot het huis leeg is, of het roken van een sigaret door het brandende gedeelte in je mond te steken? Gelukkig zijn er landen waar ze wèl een woord voor deze uiterst alledaagse fenomenen hebben. Als dit geen betere redenen voor het introduceren van nieuwe leenwoorden in de Nederlandse taal zijn, weet ik het ook niet meer. Met dank aan Jarek voor de tip!

Normaal als we het over tijd hebben, spreken we in ruimtelijke metaforen. Tijd "voor" je, ligt in de toekomst, en tijd "achter" je, ligt in het verleden. Ook onze handgebaren spiegelen dit; je wijst naar achter als iets in het verleden ligt, en naar voren voor de toekomst. Het volk "Aymara", uit de Andes, draait deze notie zowel in gebaren als in taal compleet om. Een interessante analyse van dit fenomeen is te vinden op Science Daily.

Hetzelfde gebied van de hersenen is actief tijdens het bezigen van taal, of mensen nu Japans, Duits of Engels beheersen. Hoe de hersenen van bijvoorbeeld tweetalige mensen omgaan met meerdere talen is recentelijk ietsje duidelijker geworden, door Japans-Engelse en Duits-Engelse tweetaligen onder de fMRI- en PET-scan te leggen.

Stel dat het eerste woordje dat de proefkonijnen te horen krijgen het Engelse "Salmon" is. Het gebied in de hersenen dat de betekenis van woorden verwerkt is dan minder actief als dit woord gevolgd wordt door het Engelse "Trout" of het Duitse "Lachs". Een ander gebiedje vuurt ook minder bij "Trout", maar vuurt veel sterker bij een taalwisseling, zoals bij het horen van "Lachs" na "Salmon". Deze trend houdt stand bij meerdere woordgroepen in zowel Japans-Engels als Duits-Engels en onder beide imaging technieken.

Nu nog onderzoeken hoe de hersenen reageren op "Talk me there not from" of "That shall me be a sausage" .